Türkiye'deki futbol kültürüne önemli katkılarda bulunmuş, kadınların sporda daha fazla yer almasına öncülük etmiş Lale Orta kimdir? Kaç yaşında? Kariyerine nasıl başladı?
Lale Orta kimdir?
Lale Orta, 1 Ocak 1960'ta İstanbul'da dünyaya gelmiştir ve Türkiye'nin spor tarihindeki en önemli kadın figürlerden biridir. Kendisi, Türk futbolunun ilk kadın futbol antrenörü ve hakemi olarak büyük bir başarıya imza atmıştır.
Erken yaşam ve futbol kariyeri
Lale Orta, spora olan ilgisini 11 yaşında keşfetmiştir. Önceleri basketbol oynamış ancak 1976 yılında Türkiye'nin ilk kadın futbol kulübü olan Dostluk Spor Kız Futbol Kulübü'ne katılarak futbol hayatına adım atmıştır. Kulüpte uzun yıllar futbol oynamış ve kalecilik yapmıştır. Dostluk Spor Kulübü'nde futbolculuk kariyerinin yanı sıra kaptanlık da yapmıştır. 1976-1989 yılları arasında kulüpteki aktif futbolculuk dönemi boyunca önemli bir figür olmuştur.
Antrenörlük ve hakemlik
Lale Orta, futbolculuk kariyerinin yanı sıra antrenörlük eğitimini de almıştır. 1985 yılında antrenörlük kurslarını birincilikle tamamlayarak, Türkiye'deki ilk kadın futbol antrenörü olmuştur. Aynı zamanda futbol hakemliği eğitimi alarak erkek liglerinde maç yönetmeye başlamıştır. 1990 yılında, Türkiye Profesyonel 1. Lig'inde Galatasaray-Sarıyer maçıyla Süper Lig'deki ilk hakemlik deneyimini yaşamıştır. Orta, 1999 yılında ise Süper Lig'deki ilk maçını yönetmiştir. Orta, FIFA tarafından 1995 yılında dünyadaki ilk kadın hakemlerden biri olarak seçilmiş ve 60 uluslararası maç yönetmiştir. Türkiye'nin futbol tarihinde bu unvana sahip olan ilk kadın olmuştur.
Eğitim ve akademik kariyer
Lale Orta, Marmara Üniversitesi İşletme Bölümü'nden 1986 yılında mezun olmuştur. Ardından, Marmara Üniversitesi'nde Beden Eğitimi Spor Yüksek Okulu'na devam etmiş ve 1993 yılında "Türk Spor Teşkilatı İçinde Futbol Hakemliği Statüsü" konulu yüksek lisans tezini tamamlamıştır. 2000 yılında, "Dünyada ve Türkiye’de Futbol Organizasyonları Üzerine Analitik Bir Yaklaşım" başlıklı doktora tezini tamamlamış ve Türkiye'deki futbol üzerine doktora tezi yazan ilk akademisyen kadın unvanını kazanmıştır. Akademik kariyerine İstanbul Teknik Üniversitesi'nde (1998-2003) ve Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi'nde (2003-2009) öğretim üyeliği yaparak devam etmiştir. 2009 yılında Okan Üniversitesi'nde Spor Bilimleri Bölümü başkanlığı görevini üstlenmiş ve 2020 yılında profesör unvanını almıştır.
Sosyal ve toplumsal katkıları
Lale Orta, futbolun yanı sıra kadınların spora katılımı konusunda da önemli bir figürdür. 2002 yılında, Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından Kadın ve Spor Avrupa Kıtası Ödülü'ne layık görülmüş, bu alandaki çalışmalarının takdir edilmesinin ardından 2003 yılında UEFA tarafından Avrupa'nın en iyi 17 hakeminden biri olarak seçilmiştir. Ayrıca, 2005 yılında Almanya'nın Postdam şehrinde UEFA Kupası Kadınlar Final Maçı'nı yönetmiştir. 2014 yılında Cumhuriyet Halk Partisi'ne katılan Orta, aynı yıl milletvekili aday adayı olmuştur. Ayrıca, Türkiye Faal Futbol Hakemleri ve Gözlemcileri Derneği, Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi ve UEFA'da önemli görevler üstlenmiştir.
Merkez Hakem Kurulu Başkanlığı
2023 yılı itibarıyla, Türkiye Futbol Federasyonu Merkez Hakem Kurulu Başkanlığı'na seçilen Lale Orta, bu görevi üstlenen ilk kadın olmuştur. Bu pozisyon, Türk futbolundaki en yüksek hakemlik pozisyonlarından biri olup, Orta'nın kariyerinin zirve noktalarından biridir.
Ödülleri ve başarıları
1995 Renault Mais Şeref Kürsüsü Ödülleri
2002 Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi Kadın ve Spor Ödülü
2002 Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) Kadın ve Spor Avrupa Kıtası Ödülü
2006 Gökçe Karataş Vakfı Yılın Spor Adamı Ödülü
2008 Uluslararası İş'te Kadın Kongresi İlk’ler Kategorisi Ödülü
2012 Türkiye Futbol Adamları Derneği Yılın Futbol Hakemi/Gözlemcisi Dalı Ödülü
