Oktay Sinanoğlu kimdir?
Oktay Sinanoğlu, 25 Şubat 1935 tarihinde İtalya'nın Bari şehrinde doğmuş ve Türk bir ailenin çocuğu olarak büyümüştür. Babası, dönemin Türk Dışişleri Bakanlığı'na bağlı olarak İtalya'da başkonsolosluk görevinde bulunan Nüzhet Haşim Sinanoğlu'dur. II. Dünya Savaşı'nın başladığı dönemde ailesi Türkiye'ye dönmüş ve Sinanoğlu ailesi, İstanbul’a yerleşmiştir.
Eğitim hayatı ve kariyer başlangıcı
Oktay Sinanoğlu, 1953 yılında TED Ankara Yenişehir Lisesi’nden birincilikle mezun olduktan sonra, ABD’ye gitmek üzere okul bursu almıştır. 1956 yılında, Kaliforniya Üniversitesi, Berkeley'den kimya mühendisliği diplomasını almış, ardından Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde (MIT) yüksek lisans yapmıştır. Yüksek lisans eğitiminin ardından, 1958-1960 yılları arasında Berkeley Üniversitesi'nde teorik kimya alanında doktorasını tamamlamıştır. Bu dönemde, Nobel ödüllü bilim insanı Kenneth Pitzer ile çalışmış ve önemli teorik çalışmalar yapmıştır.
Profesörlük kariyeri
Sinanoğlu, 1960 yılında Yale Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine başlamış ve 1963 yılında kimya alanında tam profesör unvanını kazanmıştır. 20. yüzyılda, Yale Üniversitesi'nde tam profesörlük unvanını en genç yaşta kazanan öğretim üyesi olarak tarih yazmıştır. Aynı zamanda, Yale Üniversitesi'nde teorik kimya bölümünü kurmuştur.
Yale’de geçirdiği 37 yıl boyunca birçok bilimsel çalışmaya imza atmıştır. Bunlar arasında atom ve moleküllerin çok-elektron teorisi, çözgeniter teorisi, kimyasal reaksiyon mekanizmaları teorisi, mikrotermodinamik gibi alanlar yer alır. Sinanoğlu'nun en bilinen çalışması, kendi geliştirdiği ve "Sinanoğlu indirgemesi" olarak bilinen yöntemdir. Bu yöntem, kimyasalların birleştirildikten sonra nasıl tepki vereceklerini tahmin etmek için kullanılan devrimsel bir matematiksel teoridir.
Bilimsel katkılar ve ödüller
Sinanoğlu, bilimsel kariyerinde çok sayıda ödül kazanmış ve birçok dergide yayımlanmış önemli makalelere imza atmıştır. 1966 yılında kimya dalında TÜBİTAK Bilim Ödülü'nü almış, 1973 yılında Alexander von Humboldt Araştırma Ödülü'ne layık görülmüş, 1975 yılında ise Japonya'nın prestijli "International Outstanding Scientist Award of Japan" ödülünü kazanmıştır. Ayrıca, Nobel Ödüllerine iki kez aday gösterildiği de söylenmektedir. Sinanoğlu, Türk üniversitelerine, TÜBİTAK'a ve Japonya’daki bilimsel kuruluşlara danışmanlık yapmıştır.
Türkçe ve dil üzerine görüşleri
Oktay Sinanoğlu'nun bilimsel kariyerinin yanı sıra dil konusunda da güçlü görüşleri vardı. Özellikle, Türkçenin yabancı dillerin etkisi altında kaldığını ve bu durumu engellemek gerektiğini savunmuştur. Türkçede kullanılan yabancı kökenli kelimelere karşı çıkarak, alternatif Türkçe kelimeler önermiştir. Örneğin, "tren" yerine "hızlı katar", "biyoloji" yerine "dirilbilim" gibi karşılıklar önerdi. Türkçeyi bilim dili olarak savunmuş ve dilin matematiksel yapısının onu bilimsel düşünce için uygun hale getirdiğini belirtmiştir. Sinanoğlu'nun dil hakkındaki görüşleri, özellikle eğitimde Türkçenin daha yaygın ve etkili bir şekilde kullanılması gerektiği üzerineydi. Bunun yanı sıra, yabancı dilin, takviyeli şekilde öğretilmesi gerektiğini savunmuş, eğitim dilinin Türkçe olması gerektiğini vurgulamıştır.
Emeklilik ve sonraki yıllar
Sinanoğlu, 1997 yılında Yale Üniversitesi’nden emekli olmuştur. Ardından, 1997-2002 yılları arasında Yıldız Teknik Üniversitesi'nde profesör olarak çalışmıştır. Üniversitelerdeki derslerinin yanı sıra, halkla bilimsel iletişimini sürdüren Sinanoğlu, özellikle Türkiye'de bilimin gelişmesine katkı sağlamak amacıyla çeşitli projelere katılmıştır.
Kitapları ve eserleri
Sinanoğlu'nun akademik çalışmalarının yanı sıra, dil ve toplum üzerine de birçok eseri vardır. "Hedef Türkiye", "Bye Bye Türkçe", "Türkçe Giderse Türkiye Gider" gibi kitaplarında Türkçenin geleceği ve eğitim dili üzerine önemli görüşler ortaya koymuştur. Ayrıca, bilimsel kitaplar yazmış ve kuantum mekaniği üzerine derinlemesine çalışmalar yapmıştır.
Ölümü
Oktay Sinanoğlu, 19 Nisan 2015 tarihinde Florida'da yaşamını yitirmiştir. Ölümü, Türk bilim dünyasında büyük bir kayıp olarak görülmüş ve ardında önemli bir miras bırakmıştır. Cenazesi Türkiye'ye getirilerek, Karacaahmet Mezarlığı'nda annesi ve kız kardeşiyle yan yana defnedilmiştir.
